സിറിയയിൽ ഇസ്ലാമിസ്റ്റ് ഭരണകൂടം നടത്തുന്ന വംശഹത്യയോട് ലോകം മുഖം തിരിക്കരുത്

2025 മാർച്ച്‌ എട്ടിന് സിറിയയിലെ മൂന്ന് ക്രിസ്ത്യൻ സഭകൾ സംയുക്തമായി പുറപ്പെടുവിച്ച ഒരു പ്രസ്താവനയിൽ സിറിയയുടെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ നടന്ന സ്റ്റേറ്റ് സ്പോൺസർഡ് കൂട്ടക്കൊലകളെ അപലപിച്ചിരുന്നു. ന്യൂനപക്ഷമായ അലവൈറ്റുകൾക്കും ക്രിസ്ത്യാനികൾക്കും നേരെ അക്രമങ്ങൾ വർധിക്കുമ്പോൾ ‘മൃദു മതമൗലികവാദികൾ’ എന്ന് അമേരിക്കയും യൂറോപ്പും വിശേഷിപ്പിച്ച എച്.ടി.എസിന്റെ ഉദയവും സിറിയൻ ജനതയുടെ ഭാവിയും ചർച്ച ചെയ്യപ്പെടേണ്ടതാണ്. ഈ നരഹത്യയെ അപലപിക്കാനും അതിനെതിരെ ശബ്ദം ഉയർത്താനും നാം ബാധ്യസ്ഥരാണ്.

എച്.ടി.എസും ജോലാനിയും

അറബ് വസന്തത്തിന്റെ ആവിർഭാവത്തിനുശേഷം, ജനകീയ പ്രസ്ഥാനത്തിലൂടെയോ സായുധ സംഘങ്ങളുടെ ഏറ്റെടുക്കലുകളിലൂടെയോ ഭരണമാറ്റം മധ്യപൂർവ ദേശത്ത് ഒരു പതിവ് സംഭവമായി മാറുകയായിരുന്നു. യു.എസ് അടക്കമുള്ള ശക്തികൾ സ്പോൺസർ ചെയ്ത വർണ്ണ വിപ്ലവങ്ങൾ നിരവധി സർക്കാരുകളെ അട്ടിമറിച്ചു. പക്ഷേ അത്തരം വർണ്ണ വിപ്ലവങ്ങളുടെ അന്തിമഫലം അതിലും ദുർബലവും പിന്തിരിപ്പനും സാമ്രാജ്യത്വ അനുകൂലവുമായ ഭരണകൂടങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു എന്നതായിരുന്നു. സിറിയയും ബഹ്‌റൈനുമാണ്‌ ഈ പദ്ധതിയിൽ നിന്ന് രക്ഷപ്പെടാൻ കഴിഞ്ഞവർ. എന്നാൽ ഇന്ന് സിറിയയിലും രാഷ്ട്രീയ ഇസ്ലാമിസ്റ്റ് ഭരണം സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു കഴിഞ്ഞു.

ഓരോ രാഷ്ട്രീയ പ്രതിഭാസവും അതിന്റെ പുതിയ ശാഖകൾ സൃഷ്ടിക്കുകയോ പുതിയ സംഭവവികാസങ്ങൾക്ക് ജന്മം നൽകുകയോ ചെയ്യുന്നു. അറബ് വസന്തത്തിന്റെ വേലിയേറ്റങ്ങൾ നിരവധി ഭരണകൂടങ്ങളെ ദുർബലപ്പെടുത്തുന്നതിലേക്ക് നയിച്ചതിനുശേഷം, ആ പ്രദേശങ്ങളിൽ തീവ്രവാദത്തിന്റെ പുനരുജ്ജീവനമുണ്ടായി. ജിഹാദിന്റെ പ്രത്യയശാസ്ത്രം വീണ്ടും ചർച്ചാവിഷയമായി. പൂർത്തിയാകാത്ത അറബ് വസന്ത പദ്ധതി പിന്നീട് ഈ വികസ്വര തീവ്രവാദ സംഘടനകളിലൂടെ സാമ്രാജ്യത്വ ശക്തികൾ നടത്തി.

ഇബ്രാഹിം ഫ്രൈഹത്തും തഹ യാസീനും ചേർന്ന് രചിച്ച “Evolving Trends in the Post-Arab Spring Era: Implications for Peace and Stability in the MENA Region” എന്ന പ്രബന്ധത്തിൽ അറബ് വസന്തവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രക്ഷോഭങ്ങൾ സാമൂഹിക മാറ്റം സൃഷ്ടിക്കുന്നതിൽ പൂർണ്ണമായും പരാജയപ്പെട്ടുവെന്ന് രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഈ പ്രക്ഷോഭങ്ങളുടെ ചലനാത്മകത പ്രദേശത്തെ കൂടുതൽ അസ്ഥിരപ്പെടുത്തുന്ന നിരവധി പ്രവണതകൾക്ക് കാരണമായി. സിറിയ, യെമൻ, ലിബിയ തുടങ്ങിയ ക്രൂരമായ ആഭ്യന്തര യുദ്ധങ്ങൾ അറബ് വസന്തത്തിന്റെ അനന്തരഫലങ്ങളായിരുന്നു.

അറബ് വസന്തത്തിന് വളരെ മുമ്പുതന്നെ തീവ്രവാദത്തിന് വേരുകൾ ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും, വർണ്ണ വിപ്ലവങ്ങളും ആഭ്യന്തര യുദ്ധങ്ങളും അത് ശക്തിപ്പെടുത്തിയെന്ന് രണ്ട് പണ്ഡിതന്മാരും അഭിപ്രായപ്പെടുന്നു. സിറിയ പോലുള്ള രാജ്യങ്ങളിലെ ആഭ്യന്തര യുദ്ധങ്ങൾ പ്രോക്സി യുദ്ധങ്ങളായി മാറി, ഭരണകൂട ഇതര ശക്തികൾ ഭൗമരാഷ്ട്രീയ മേഖലയിൽ പ്രമുഖ ഘടകങ്ങളായി.

സിറിയയുടെ നിലവിലെ പതനവും ബഷർ അൽ അസദിന്റെ നാടുകടത്തലും അറബ് വസന്തത്തിനു ശേഷമുള്ള ഭീകരതയുടെ ഉയർച്ച, ഉക്രെയ്നിലെ സാമ്രാജ്യത്വ പ്രോക്സി യുദ്ധം, അൽ-ക്വയ്ദയുടെ തന്ത്രങ്ങളിലെ മാറ്റം, “ഗ്രേറ്റർ ഇസ്രായേലിനായി” സയണിസ്റ്റ് അധിനിവേശം, തുർക്കി-യുഎസ് ആക്രമണ പദ്ധതികൾ, എണ്ണപ്പാടങ്ങൾ പിടിച്ചെടുക്കൽ അറബ് ലീഗിൽ സിറിയക്ക് പുനർ പ്രവേശനം നൽകിയത് എന്നിവയുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ മനസ്സിലാക്കണം.

അലപ്പോയിൽ എന്താണ് സംഭവിച്ചത്?

ബാഷ്ർ അൽ അസദിന്റെ സർക്കാരിനെ എച്ച്.ടി.എസ് അഥവാ ഓർഗനൈസേഷൻ ഫോർ ലിബറേഷൻ ഓഫ് ദി ലെവന്റ് എന്ന ഭീകര സായുധ സംഘമാണ് താഴെയിറക്കിയത് മുഹമ്മദ് അൽ ജോലാനി എന്നറിയപ്പെടുന്ന അഹമ്മദ് അൽ ഷറയാണ് ഈ ഭീകര സംഘടനയുടെ നേതൃത്വം വഹിക്കുന്നത്. ഹയാത്ത് താഹിർ അൽ ഷാം (എച്ച്.ടി.എസ്) ഏറ്റെടുത്തത് സിറിയയിലും അറബ് മേഖലയിലും പുതിയൊരു സാഹചര്യം സൃഷ്ടിച്ചു, സിറിയൻ ജനതയുടെയും പലസ്തീൻ ജനതയുടെയും ജീവൻ അപകടത്തിലാക്കിയിട്ടുണ്ട്. അൽ ക്വദയിലെ പിളർപ്പിലൂടെയും വിവിധ ജിഹാദി സംഘടനകളുടെ ലയനത്തിലൂടെയുമാണ് ഈ സംഘടന രൂപീകൃതമായത്. യു.എസും തുർക്കിയുടെയും പിന്തുണയുള്ള സിറിയൻ പ്രതിപക്ഷത്തിനൊപ്പം നിന്ന എച്ച്.ടി.എസിനെ അൽ ക്വദ, ഐ.എസ്.ഐ.എസ് എന്നിവയിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി കൂടുതൽ പ്രാദേശികവൽക്കരിച്ച ഒരു ജിഹാദി ഗ്രൂപ്പായി വിശേഷിപ്പിക്കാം. ആഗോള ജിഹാദിനോ ഖിലാഫത്തിനോ പകരം സിറിയയിൽ ഒരു ഇസ്ലാമിക രാഷ്ട്രം സൃഷ്ടിക്കുക എന്നതാണ് എച്ച്.ടി.എസിന്റെ ഏക ലക്ഷ്യം.

അസാദിന്റെ ഭരണം അട്ടിമറിക്കപ്പെട്ടത് അപ്രതീക്ഷിതമായ ഒരു സംഭവമായിരുന്നില്ല. 2011-ൽ ഐസിസ് വികസിപ്പിച്ചതിനുശേഷം, സിറിയ വ്യാപകമായ രാഷ്ട്രീയ-സാമ്പത്തിക തകർച്ച അനുഭവിച്ചു. ഉപരോധങ്ങളും അന്താരാഷ്ട്ര ഒറ്റപ്പെടലും ഐസിസിനെ ഫലപ്രദമായി നേരിടാനുള്ള സിറിയയുടെ കഴിവിനെ തടഞ്ഞു. റഷ്യ, ഹിസ്ബുള്ള, വൈപിജി കുർദിഷ് ശക്തികളുടെ പിന്തുണയോടെ സിറിയൻ സൈന്യം ചില പ്രദേശങ്ങൾ തിരിച്ചുപിടിച്ചു. 2016 ആയപ്പോഴേക്കും, ഐസിസിന്റെ തകർച്ചയെത്തുടർന്ന്, സിറിയൻ പ്രദേശങ്ങളുടെ നിയന്ത്രണം ഒന്നിലധികം ശക്തികൾക്കിടയിൽ വിഭജിക്കപ്പെട്ടു. ചില പ്രദേശങ്ങൾ യുഎസിന്റെയും റഷ്യയുടെയും നിരീക്ഷണത്തിലായി, റോജാവ, കൊബാനി തുടങ്ങിയ വടക്കൻ പ്രദേശങ്ങൾ വൈപിജി സ്വയംഭരണ പ്രദേശങ്ങളായി പ്രഖ്യാപിച്ചു. സിറിയയിലെ പ്രത്യേക പ്രദേശങ്ങളിൽ തുർക്കി സേന പട്രോളിംഗ് നടത്തിയപ്പോൾ, ഇഡ്‌ലിബ് നഗരം എച്ച്‌ടിഎസിന്റെ നിയന്ത്രണത്തിലായി. ലെബനൻ, പലസ്തീൻ തുടങ്ങിയ അയൽ സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ യുഎസ് വ്യോമാക്രമണങ്ങളും സംഘർഷങ്ങളും സിറിയയുടെ അസ്ഥിരതയക്ക് ആക്കം കൂട്ടി.

സിറിയയുടെ പരമാധികാരവും സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയും തകർത്തതിൽ അമേരിക്ക പ്രധാന ഉത്തരവാദിയാണ്. സിഡ്‌നി സർവകലാശാലയിലെ രാഷ്ട്രീയ സാമ്പത്തിക മേഖലയിലെ മുതിർന്ന പ്രൊഫസറായ ടിം ആൻഡേഴ്‌സൺ, “ഡേർട്ടി വാർ ഓൺ സിറിയ (2016)” എന്ന പുസ്തകത്തിൽ ഐസിസ് അമേരിക്കൻ ആയുധങ്ങൾ എങ്ങനെയാണ് ഉപയോഗിച്ചു എന്ന് എടുത്തുകാണിക്കുന്നു, അതിൽ യുഎസ്, തുർക്കി, സൗദി അറേബ്യ എന്നിവ വിതരണം ചെയ്ത ഹമ്മറുകൾ, സ്‌ഫോടകവസ്തുക്കൾ, സൈനിക റേഷൻ എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു. തുർക്കി, സൗദി അറേബ്യ, ഖത്തർ തുടങ്ങിയ സഖ്യകക്ഷികൾ അസാദിന്റെ സർക്കാരിനെ അട്ടിമറിക്കാൻ സിറിയയിലെ മിക്കവാറും എല്ലാ സായുധ സംഘങ്ങളെയും പിന്തുണച്ചതായി 2014 ൽ യുഎസ് ഉദ്യോഗസ്ഥർ സമ്മതിച്ചിരുന്നു. ഐഎസുമായുള്ള ഞങ്ങളുടെ സഹകരണം വെളിപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ട് സ്റ്റേറ്റ് സെക്രട്ടറിയായിരുന്ന ഹിലാരി ക്ലിന്റണിൽ നിന്നുള്ള ഇമെയിലുകൾ പിന്നീട് ചോർന്നിരുന്നു. മുതിർന്ന അമേരിക്കൻ നയതന്ത്രജ്ഞനായ ജെയിംസ് ജെഫ്രി, വാഷിംഗ്ടണിന് എച്ച്.ടി.എസ് ഒരു “വിലപ്പെട്ട ആസ്തി” എന്നാണ് വിശേഷിപ്പിച്ചത് . 2011 മുതൽ സിറിയയിൽ ഭരണമാറ്റം സംഘടിപ്പിക്കാൻ യുഎസ് നേതൃത്വം നൽകുന്ന ശ്രമങ്ങൾ, തീവ്രവാദ സംഘടനകളുമായുള്ള സഹകരണം ഉൾപ്പെടെ, അസാദിന്റെ പതനത്തിനും എച്ച്.ടി.എസിന്റെ ഉയർച്ചയ്ക്കും എങ്ങനെ കാരണമായി എന്ന് ഈ വെളിപ്പെടുത്തലുകൾ വ്യക്തമാക്കുന്നു.

തുർക്കിയുടെ പങ്ക്

സമീർ അമിൻ നിരീക്ഷിച്ചതുപോലെ, രാഷ്ട്രീയ ഇസ്ലാം സാമ്രാജ്യത്വത്തെ സേവിക്കുന്നു. ഇറാന്റെയും റഷ്യയുടെയും തകർച്ചയ്ക്കായി തന്ത്രപരമായി കാത്തിരിക്കുകയായിരുന്നു പ്രമുഖ രാഷ്ട്രീയ ഇസ്ലാമിക ഐക്കൺ തയ്യിപ് എർദോഗൻ.

തുർക്കി സിറിയയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്ന എച്ച്‌ടിഎസുമായും മറ്റ് ജിഹാദിസ്റ്റ് മിലിഷ്യകളുമായും സ്ഥിരമായി യോജിച്ചു പ്രവർത്തിച്ചിരുന്നു. എർദോഗൻ പരസ്യമായി സാമ്രാജ്യത്വ വിരുദ്ധനായി നടിക്കുമ്പോൾ, തന്ത്രപരമായി ഇസ്രായേലിനെയും യുഎസിനെയും സൗദി അറേബ്യയെയും പിന്തുണയ്ക്കുന്നു. കൂടാതെ എച്ച്‌ടിഎസിനും മറ്റ് സലഫി-ജിഹാദി സംഘടനകൾക്കും ദീർഘകാലമായി ധനസഹായം നൽകുകയും സഖ്യസേനകളുടെയും നേരിട്ടുള്ള സൈനിക സാന്നിധ്യത്തിന്റെയും സഹായത്തോടെ വടക്കൻ സിറിയയുടെ ചില ഭാഗങ്ങളിൽ നിയന്ത്രണം നിലനിർത്തുകയും ചെയ്യുന്നു.

പലസ്തീൻ പ്രദേശങ്ങളിലൂടെ ഇസ്രായേലുമായി നടത്തിയ വ്യാപാരം ഉൾപ്പെടെയുള്ള എർഡോഗന്റെ ഇരട്ടത്താപ്പ് കാര്യമായ വിമർശനത്തിന് വിധേയമാകുന്നുണ്ട് . ഇസ്രായേലിന്റെ യുദ്ധയന്ത്രങ്ങൾ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നത് ഹിസ്ബുള്ളയെയും ഇറാനെയും ദുർബലപ്പെടുത്തുന്നതിനും തുർക്കിയുടെ പ്രാദേശിക അഭിലാഷങ്ങളുമായി ചേർന്നു പോകുന്ന കാര്യങ്ങളാണ്. , കുർദുകളുടെ വംശീയ ഉന്മൂലനവും നവ-ഓട്ടോമൻ വ്യാപനവും ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.

ബാഷർ അൽ-അസദിന്റെ പതനം ആദ്യം ആഘോഷിച്ചത് ടൈംസ് ഓഫ് ഇസ്രായേൽ ഉൾപ്പെടെയുള്ള നെതന്യാഹുവിനെ അനുകൂലിക്കുന്ന പത്രങ്ങളാണ്. സിറിയയുമായി ഒപ്പുവച്ച സമാധാന കരാറുകളും അതിർത്തി കരാറുകളും ഇനി പാലിക്കില്ലെന്ന് ഇസ്രായേൽ ഇതിനകം പ്രഖ്യാപിച്ചു. ഗോലാൻ കുന്നുകളിൽ നിന്ന് ഐഡിഎഫ് സൈനിക നീക്കങ്ങൾ നടത്തുന്നുണ്ടെന്ന് റിപ്പോർട്ടുകൾ പറയുന്നു.

ടൈംസ് ഓഫ് ഇസ്രായേൽ, ബി.ബി.സി ന്യൂസ് തുടങ്ങിയ മാധ്യമങ്ങൾ എച്ച്‌ടി‌എസിനെ “മോഡറേറ്റ് ജിഹാദികൾ” ആയി ചിത്രീകരിക്കാൻ ശ്രമിച്ചു, അവരുടെ ഉയർച്ചയെ നിയമവിധേയമാക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. ടൈംസ് ഓഫ് ഇസ്രായേൽ എച്ച്‌ടി‌എസിന്റെ സ്വഭാവം പരിഷ്കരിക്കുമെന്ന് അവകാശപ്പെട്ട യുഎസ് പിന്തുണയുള്ള സ്വതന്ത്ര സിറിയൻ ആർമി കമാൻഡറെ അഭിമുഖം നടത്താൻ പോലും പോയി. ഇസ്രായേലിനും അതിന്റെ സയണിസ്റ്റ് അഭിലാഷങ്ങൾക്കും പിന്തുണ നൽകുന്നതായി ഈ കമാൻഡർ വ്യക്തമാക്കി. ഹിസ്ബുള്ളയെയും ഇറാനെയും ലക്ഷ്യമിട്ടതിന് ഇസ്രായേലിന് നന്ദിയും പ്രകാശിപ്പിക്കാൻ എച്ച് ടി എസ് കമാൻഡർ മറന്നില്ല. ബിബിസി പോലുള്ള മാധ്യമങ്ങൾ എച്ച്‌ടി‌എസിനെ കൂടുതൽ വഴക്കമുള്ളതും സ്വീകാര്യവുമായ ഒരു ശക്തിയായി അവതരിപ്പിക്കുന്നതിൽ നിർണായക പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്.

ഇസ്രായേലും തുർക്കിയും ഒരേ എല്ലിന്റെ രണ്ട് അറ്റത്ത് കടിച്ചു തൂങ്ങിയിരിക്കുന്ന രണ്ട് മൃഗങ്ങളാണ്. അസ്സദ്‌ ഭരണകൂടം വീണതോടെ കുർദ് പ്രദേശങ്ങളെ ലക്ഷ്യം വച്ചുള്ള നീക്കങ്ങൾ ഉറുദുഗാൻ നടത്തി വരുന്നുണ്ട്. അമേരിക്ക അടക്കമുള്ള രാജ്യങ്ങൾ ജോലാനിയെ അംഗീകരിച്ചതോടെ ഐ എസ് അധിനിവേശ കാലത്ത് കുർദ് സേനകൾക്ക് യു എസിൽ നിന്ന് ലഭിച്ച പിന്തുണ നഷ്ടപ്പെടും. അതോടെ റോജാവ അടക്കമുള്ള പ്രദേശങ്ങളിലേയ്ക്ക് തുർക്കിഷ് ആക്രമണം വ്യാപിക്കും. ഷിയ മുസ്ലീങ്ങളും അലവൈറ്റ്സും അറബ് ക്രിസ്ത്യാനികളും കുർദുകളും ഗ്രേറ്റർ ഇസ്രായേലിനും നവ-ഖിലാഫേറ്റിനും ഇടയിൽ കുടുങ്ങിത്തുടങ്ങിയിരിക്കുന്നു.

സിറിയയിലെ ന്യുനപക്ഷങ്ങളുടെ ചരിത്രം പരിശോധിച്ചാൽ അറബ് മേഖലയിലെ വിമോചന മുന്നേറ്റങ്ങളിൽ ധീരമായി പോരാടിയവരാണ്. പലസ്തീൻ വിമോചന ചരിത്രമെടുത്താൽ ഇസ്രായേലുമായുള്ള ഏതൊരു കരാറിൻ്റെയും കാര്യത്തിൽ പലപ്പോഴും വിട്ടുവീഴ്ചയില്ലാത്തവരായിരുന്നു പശ്ചിമേഷ്യയിലെ ക്രിസ്ത്യാനികൾ. 1954-ൽ സിറിയയിലെ ക്രിസ്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രിയായിരുന്ന ഫാരിസ് അൽ-ഖൂരി, ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയുടെ യഥാർത്ഥ പ്രമേയങ്ങൾ പാലിക്കുകയും അഭയാർത്ഥികളെ തിരികെ പോകാൻ അനുവദിക്കുകയും ചെയ്താൽ ഇസ്രായേലുമായി സമാധാനം കൈവരിക്കാമെന്ന് അറിയിച്ച അറബ് നേതാക്കളെ വിമർശിച്ചു. ഇസ്രായേലുമായി യാതൊരു ഒത്ത് തീർപ്പിനും നില്‍ക്കാന്‍ പാടില്ല എന്ന് ഫാരിസ് അൽ ഖൂരി നവംബർ 3, 1954 ൽ റേഡിയോ ദമാസ്കസ്സിലൂടെ പ്രഖ്യാപിക്കുകയുണ്ടായി.

രാഷ്ട്രീയ കർത്രത്വം നഷ്ടപ്പെട്ട അറബ് ക്രിസ്ത്യാനികളും മറ്റു ന്യുനപക്ഷങ്ങളും തങ്ങൾക്ക് മുകളിൽ തൂങ്ങിയാടുന്ന വാളുകളെ നോക്കി ഭയത്തോടെ ജീവിക്കുകയാണ്. സൈനിക ആട്ടിമറികളും, പൊളിറ്റിക്കൽ ഇസ്ലാമും യു എസ് സാമ്രാജ്യത്വവും നശിപ്പിച്ചത് നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ ചരിത്രമുള്ള രാജ്യങ്ങളെ മാത്രമല്ല അവരുടെ പുരോഗമനപരമായ വളർച്ചയെ കൂടിയാണ്. ഇസ്ലാമിക് സ്റ്റേറ്റ് കഴുത്ത് അറുത്ത് കൊന്ന കോപ്റ്റിക്ക് ക്രിസ്ത്യാനികളുടെയും ഷിയാ, അലവൈറ്റ്, കുർദുകളുടെയും മുഖം നമ്മൾ മറന്നിട്ടില്ല. സമാന സാഹചര്യങ്ങൾ സിറിയയിൽ ഉണ്ടായേക്കാം.

സിറിയൻ ന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ മുൻകാലങ്ങളിലെ മിലിറ്റൻസി തിരിച്ചെടുക്കാൻ ശ്രമിക്കണം എന്ന ആഹ്വാനം നൽകിയാൽ അത് കൂടുതൽ പ്രശ്നങ്ങളിലേയ്ക്ക് നീങ്ങും. നിലവിൽ പരിഹാര മാർഗ്ഗങ്ങൾ എന്താണ് എന്ന് ചോദിച്ചാൽ ആർക്കും ഉത്തരമില്ല.അറബ് മേഖലയിൽ മർദ്ദിതരായ വിഭാഗങ്ങൾ മത,ഗോത്ര വ്യത്യാസങ്ങൾ മാറ്റി വച്ച് ഒന്നിക്കേണ്ട സമയമാണ് ഇത്. പൊളിറ്റിക്കൽ ഇസ്ലാം , സാമ്രാജ്യത്വം, വർഗീയവാദം, സാമ്രാജ്യത്വം എന്നിവയ്ക്ക് നടുവിൽ ദുരിതം അനുഭവിക്കുന്നവർക്ക് പ്രാർഥനകൾ മാത്രമല്ല പരിഹാരം എന്ന് തീർച്ചയാണ്